به گزارش سینماپرس، دومین جلسه از سلسله نشست «اندیشه و سینما از منظر قرآن کریم» در گروه مستند روایت فتح برگزار شد.
قرآن به عنوان مهم ترین منبع فکری و عقیدتی مسلمانان جهان در طول تاریخ مورد توجه بوده است. این امر درمیان هنر اسلامی جایگاه ویژه ای داشته است. از شعر و داستان و روایت های گوناگون منثور و منظوم گرفته تا معماری و طرح های تذهیب و نقاشی های ایرانی- اسلامی.
دومین جلسه نشست تخصصی «اندیشه و سینما از منظر قرآن» با حضور حجت الاسلام محمد نصراللهی پژوهشگر هنر به موضوع سرگرمی در سینما و فرم آن پرداخت.
حجت الاسلام نصراللهی در این نشست با بیان جایگاه هرمونیتیکی تحلیل آثار سینمایی و مستند، گفت: تحلیل یک اثر سینمایی همانند پدیدار شناسی فلسفی نیست که صفر و صدی باشد یعنی ممکن است مخاطب تصویری را ببیند یا چیزی را بشنود و برداشتی داشته باشد که مد نظر صاحب اثر نباشد. یا درمقابل آن صاحب اثر در بیان تصویر مشخص، هدف مشخصی داشته باشد که مخاطب آن هدف و برداشت را دریافت نکند.

وی افزود: وارد کردن بحث فلسفی در تحلیل آثار هنری چون نقیض هرمونوتیک است و خاصیت صفر و یکی دارد تحلیل اثر را با مشکل مواجه می کند اما اگرمعیارها، مفاهیم، هدف صاحب اثر و برداشت مخاطب را در حالت صفر و یکی مطرح نکنیم و به صورت یک طیف ببینیم در این صورت می توانیم بحث های شرعی تولید آثار سینمایی و مستند را هم در نظر بگیریم.

این مدرس هنر با بیان اینکه از سه واژه در قرآن کریم می توان معنای سرگرمی را استنباط کرد، گفت: واژه های لغو، لهو و لعب در قرآن کریم به کار رفته که به طور تقریبی می شود آنها را به معنای سرگرمی نزدیک دانست. پس از این ما باید جایگاه این واژه ها را در جملات و محتوای قرآن بررسی کنیم تا مشخص شود این عبارت ها کجا معنای منفی داشته اند وکجا نداشته اند؟
وی خاطر نشان کرد: «لغو» و مشتقاتش ۱۱ بار، «لعب» ۲۰ بار و «لهو» ۱۶ بار در قرآن استفاده شده اند که بررسی برخی از این ها در مبحث ما نمی گنجد. علاوه بر اینها آیاتی نیز داریم که با توجه به مفهوم آنها می شود مباحث سرگرمی را مورد مطالعه قرار داد. آیه ۶ سوره لقمان می فرماید: «ومِنَ الناسِ مَن یَشتَری لَهو الحَدیث لِیُضِلَّ عَن سَبیل الله بِغَیرِ علم» با این مفهوم که بعضی از مردم دنبال سخن بیهوده  هستند تا دیگران را از راه خدا گمراه کنند.
نصراللهی افزود: برخی گمان می کنند که لهو حرام است چون که سرگرمی است و فکر را از خدا باز می دارد، درحالیکه ممکن است شما در حال انجام اموری باشید که آنها هم یاد خدا محسوب نمی شوند، مثل خواندن یک کتاب معمولی. پس لهوی را حرام می دانیم که فایده عُقلایی نداشته باشد و عوارض منفی آن بیشتر از فایده آن باشد.
وی ادامه داد: خداوند در آیه ۷۷ سوره قصص می فرماید «ولا تَنسَ نَصیبِکَ مِنَ الدنیا» نصیب خود از دنیا و لذت های حلال دنیوی ات را فراموش نکن و در جای دیگر قرآن می فرماید «وَ ما هذهِ الحیاة الدُنیا الّا لَهوٌ و لَعِب»؛ با توجه به معنای این آیات مشخص می شود که قسمتی از زندگی عادی و معمولی ما به نوعی از اقسام لهو و لعب محسوب می شود اما حرام نیست.
این مدرس قرآن اظهار داشت: در ادامه آیه عبارت «دار الاخره» را داریم که نشان می دهد واژه دنیا در برابر آُخری قرار گرفته است لذا دنیا را کلمه ای در نظر می گیریم که از اَدنی می آید و آن را زندگی نزدیک معنا می کنیم. برخی به اشتباه دنیا را از مصدر دَنی مشتق کرده  و معنای پست را برای آن در نظر گرفته اند، درحالیکه اینگونه نیست.
وی با اشاره به اهمیت هدف غایی سرگرمی خاطر نشان کرد: در اینجا چرایی، چگونگی و هدف غایی سرگرمی مطرح می شود. سرگرمی ای که مرا از هدف غایی خلقتم که عبودیت خداست جدا کند و مانع و سد راه فرد شود حرام است اما سرگرمی ای که موجب نشاط شود و انسان را به خدا برساند چه آن سرگرمی در بازی باشد یا در ورزش، یا در کار و زندگی زناشویی اشکالی ندارد. همین نگاه به سرگرمی مفید را می شود در مورد کتاب، رمان، فیلم و سینما هم داشت.

نصراللهی با اشاره به جایگاه سرگرمی در فیلمسازی گفت: می توانیم سه نوع سرگرمی را در نظر بگیریم. سرگرمی نوع اول بگونه ایست که خوب می خنداند اما در کنار آن یک مطایبه ظریف و یک نکته ای که مفید است را مطرح می کند و نکات اخلاقی، سیاسی و اجتماعی دارد. این می شود مصداق سخن معصوم (ع) که تفریح را قسمتی از برنامه روزانه در کنار کار و عبادت دانسته اند. چنین فردی انرژی ذخیره می کند تا با به دست آوردن نشاط، بازدهی زمان مفیدش بالا برود. این گونه از سرگرمی گه باعث افزایش کیفیت زندگی می شود را می توان مفید دانست.
وی افزود: گونه دیگر از سرگرمی آنهایی هستند که فایده ای ندارند اما می خنداند. مثل طنزهای تبلیغی که امروز در شبکه نسیم مرسوم شده است. این دسته از سرگرمی ها که نه ضرری دارند و نه فایده ای نیز اشکال شرعی ندارند هرچند توصیه ای هم درباره دیدن آنها نشده ولی تولید آن منع هم نمی شود.
نصراللهی با اشاره به سرگرمی هایی که موجب گمراهی می شوند گفت: دسته دیگری از فیلم های سرگرمی هستند که موجب ضلالت می شوند. وقت فرد را پر می کنند، در عین حال که او را می خندانند ولی به گمراهی هم می کشانند. شرع این دسته از سرگرمی را حرام می داند.
 این پژوهشگر هنر با پرهیز از نسبت دادن فرم و قالبی مشخص به ژانر سرگرمی افزود: شرایط تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و تکنولوژیکی به طور دایم درحال تغییر و تحول است. سینما هم وابسته به شرایط تکنولوژیکی و فرهنگیست لذا نسبت دادن فرم و قالب واحد به یک ژانر در سینما امر صحیحی نیست. تکنولوژی می تواند بر فرم و قالب موثر باشد و آن را تعریف می کند.

سلسله نشست های «اندیشه و سینما، از منظر قرآن» سه شنبه هرهفته درگروه مستند روایت فتح واقع در خیابان سپهبد قرنی ساعت ۴:۳۰ عصر برگزارمی شود ...